Mad-legende Al Jaffee (102) overleden

11 april 2023 Overlijdens

Op 10 april overleed de Amerikaanse tekenaar Al Jaffee. De meermaals bekroonde man werd 102 jaar en ging pas op zijn 99ste met pensioen. Met zijn carrière van 1942 tot 2020 kende hij volgens Guinness World Record de langste carrière als stripmaker. Hij is vooral bekend van zijn decennialange bijdrages aan het satirische stripblad Mad. Tussen 1964 en 2013 stond hij slechts één nummer niet met nieuw materiaal in Mad. De Mad Fold-In, waarbij lezers de binnenkant van de cover moesten vouwen om een nieuwe afbeelding met grap te bekomen, was een van Jaffees handelsmerken. Hij tekende die sinds 1964 tot zijn pensioen. Het was een komisch antwoord op centerfolds uit onder meer Playboy, National Geographic en Life.

Al Jaffee werd op 13 maart 1921 geboren. Eind jaren 1930 liep hij school op de High School of Music & Art in New York waar toen ook zijn latere Mad-collega's Will Elder, Harvey Kurtzman, John Severin en Al Feldstein studeerden. Vanaf 1942 begon Jaffee te tekenen voor diverse tijdschriften, waaronder Joker Comics, en voor uitgeverijen als Timely Comics en Atlas Comics, de voorlopers van Marvel Comics. Zijn eerste komische reeksen waren Inferior Man en Ziggy Pig and Silly Seal. Hij beschouwde zich strikt als een tekenaar. Het was pas dankzij reacties op zijn werk dat hij zich realiseerde dat hij goede grappen kon bedenken. Daarover zei hij: "Toen potentiële klanten lachten en vroegen: 'Wie heeft de gag geschreven?' was mijn antwoord: 'Ik, meneer.' Wat erg verwarrend was omdat ik me niet realiseerde dat er schrijven aan te pas kwam. Ik bedoel, schrijvers gebruikten typemachines, rookten pijpen, droegen sjaals, toch? Toen genoeg van hen zeiden: 'Oh, dan ben jij ook een schrijver', geloofde ik hen op hun woord. Wie was ik om potentiële werkgevers tegen te spreken?"

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte hij voor het Amerikaanse leger. Terwijl hij voor het Pentagon werkte, ontmoette hij Ruth Ahlquist, met wie hij in 1942 trouwde. Na de oorlog ging hij opnieuw voor Timely werken en focuste zich op komische - en tienerbladen. Tussen 1957 en 1963 legde hij zich toe op Tall Tales voor de krant New York Herald Tribune. De tekstloze komische strip raakte gesyndiceerd en geplaatst in honderd kranten, ook in het buitenland. Het hoofd van het syndicaat, dat later door Jaffee werd omschreven als een "idioot", maande Jaffee aan toch tekst te gebruiken om de strip beter te kunnen verkopen. Het resultaat was een verlies van achtentwintig buitenlandse kranten.

In 1955 al publiceerde hij een eerste keer in Mad. Hij werkte vervolgens mee aan Trump en Humbug, twee andere komische bladen die door Kurtzman werden opgericht nadat hij Mad verliet. Trump was een uitgave van Playboy-baas Hugh Hefner en hield er al na twee nummers mee op. Humbug ging in 1958 ten onder. Met ongepubliceerd materiaal trok Jaffee terug naar Mad waar hij werd aangenomen.

Over de totstandkoming van de Fold-In, zijn bekendste creatie, vertelde hij het volgende: "Ik dacht bij mezelf... nu is het ingeklapt en ik moet iets aan de linkerkant hebben hier, en iets aan de rechterkant hier. En het enige wat in me opkwam was dat Elizabeth Taylor net Eddie Fisher had gedumpt en een relatie had met Richard Burton. Dus liet ik Elizabeth Taylor Richard Burton kussen, en een agent houdt de menigte tegen — en voor de lol zette ik Eddie Fisher die vertrapt werd door de menigte. Wat een wreed ding om te doen! En dan, als je het inklapt, gaat ze verder met Richard Burton en kust de volgende man in de menigte. Het is zo simplistisch en dom en kinderachtig! En iedereen had dat kunnen doen! Ik liet het aan Al Feldstein zien, en het eerste wat ik zei was: 'Al, ik heb dit gekke idee, en je gaat het niet kopen, omdat het het tijdschrift verminkt.' Dus legde ik het hem voor, en Al hield van dingen die hem intrigeerden. Het mechanisme intrigeerde hem. Hij zei: 'Je bedoelt, je vouwt het, zoals dit...? En dan...?' Hij vouwde het, hij ontvouwde het, hij vouwde het, en toen zei hij: 'Dit vind ik leuk!' Maar ik zei: 'Al, het verminkt het tijdschrift.' En hij zei,: 'Wel, ik zal het aan Bill moeten vragen.' Hij neemt het, brengt het naar Bills kantoor, en hij was daar even, en hij komt terug en zegt: 'We gaan het doen! Weet je wat Bill zei? Bill zei: 'Dus ze verminken het tijdschrift, en dan kopen ze een ander om te bewaren!' Vier of vijf weken later komt Al naar me toe en vraagt: 'Wanneer ga je de volgende Fold-In doen?' En ik zei: 'Ik heb geen volgende Fold-In. Dat was het!' Dus zei hij: 'Kom op, je kan iets anders bedenken.' Ik pijnigde mijn hersenen, en het enige wat ik kon bedenken was Nixon (wiens gezicht verborgen was in de gordijnplooien). Dat zette echt de toon voor wat het slimme van de Fold-Ins moest zijn. Het kon niet gewoon iemand van links brengen om iemand van rechts te kussen."

Zijn laatste Fold-In was in het augustusnummer van Mad in 2020 te zien. Jaffee had die al zes jaar eerder getekend en was bedoeld als zijn persoonlijke vaarwel aan de lezers die pas na zijn dood mocht gepubliceerd worden. In de plaats publiceerde Mad het na zijn pensioen als saluut van een hommagenummer aan zijn adres. In 1972 kreeg hij er al een Special Features Reuben Award voor. Het was een van de vele erkenningen voor zijn werk. Over zijn lange staat van dienst, zei hij: "Ik werk voor een tijdschrift dat voornamelijk voor jonge mensen is, en dat zij mij op de been houden, maakt me erg gelukkig... Om een oud cliché te gebruiken: ik ben als een oud renpaard. Als de andere paarden rennen, wil ik ook rennen."