Dave Gibbons

In onze contreien ben je het bekendst om Watchmen. Het wordt beschouwd als je magnum opus. Wanneer realiseerde je dat je met Watchmen comicgeschiedenis aan het schrijven was?

Gibbons: "Wel, daar hielden we ons zeker niet mee bezig. Al wat we wilden doen, was een soort comic maken die we zelf ook wilden lezen. Ik denk dat ongeveer na het derde deel Alan en ik samen naar New York gingen en op het kantoor van DC mensen ons echt kwamen feliciteren. Ze leken er wel van te houden. Toen we eraan begonnen, wisten we dat het een twaalfdelige reeks zou worden met het soort verhaal dat we graag lezen en daar zou het ook wel mee ophouden. Maar ik veronderstel dat het trager op gang kwam. Er werden natuurlijk véél comics gepubliceerd, maar toen begon onze reeks te verkopen en te verkopen. En dat duurde en duurde. Dan kwam de film er nog bij, vijfentwintig jaar nadat we de comic maakten. Ik was altijd een comicfan. Ik was dan ook blij dat we iets konden maken dat me toestond om voor de comicindustrie te werken. Omdat Watchmen zo'n succes was, hadden we het geluk om in die positie te verkeren."

U schrijft ook zelf comics.

Gibbons: "Ja, ik schrijf ze al sinds de vroege jaren 1990. Ik schreef toen The Originals* . Als kind wist ik niet dat comics schrijven en ze tekenen twee aparte zaken waren. Voor mij draaide het om het vertellen van verhalen. En nu, ja, nu vind ik het wel plezant om te schrijven voor anderen. Ik heb het geluk gehad om met enkele goeie tekenaars te werken**."

* The Originals is een graphic novel in zwart-wit, verschenen in 2004 bij Vertigo. Het is Gibbons' langste werk waar hij zowel schrijver als tekenaar van is. Het verhaal is een semi-autobiografie over de mod-cultuur, maar het speelt zich wel in de toekomst af. Je kan het een beetje beschouwen als de voorloper van de reeks Crime-OGN, hardcovers in zwart-wit die Vertigo eind jaren 2000 publiceerde.

** Batman vs Predator met Andy en Adam Kubert, Aliens: Salvation met Mike Mignola, Captain America Lives met Lee Weeks, Green Lantern Corps met Pat Gleason, Ran Thanagar War met Ivan Reis, Thunderbolt Jaxxon met John Higgins, Kamandi in Wednesday Comics met Ryan Sook,...

Had je in het geval van Watchmen en Martha Washington iets in de pap te brokken in het verhaal?

Gibbons: "Het verhaal van Watchmen sluimerde al sinds onze kinderjaren. Ons oorspronkelijke idee was om iets te doen met de MLJ Heroes*, iets met het web en het schild, zo'n dingen. Alan Moore hield zich bezig met de personages en het verhaal met en over hen. Ik concentreerde me voornamelijk op hoe de wereld er zou uitzien, wat de setting zou zijn, hoe de personages er zouden uitzien. Nite Owl bijvoorbeeld was het personage dat ik als kind uitvond. We hebben zo'n vier-vijf uur met elkaar gebabbeld vooraleer er iets werd geschreven. En dan begon Alan aan het script en begon ik te tekenen. Bij Martha Washington kwam alles fragmentarisch tot stand. Ik tekende een fragment van het scenario en op basis daarvan schreef Frank verder. Ik werkte altijd liever met een volledig afgewerkt scenario. Ik hou niet van de Marvel-manier van werken, waarbij niemand echt weet hoe het in elkaar steekt. Het vergt een meer defensieve manier van tekenen en schrijven. Da's zo'n beetje de impact die ik had. Wanneer ik zelf iets schrijf, is het minste dat ik wil te weten voor welke tekenaar ik schrijf. En indien mogelijk om op voorhand wat met ‘m kunnen praten."

* Superhelden ooit ontwikkeld door de uitgeverij achter Archie Comics. DC Comics deed nog een mislukte poging om die personages te herlanceren. Titels zijn onder andere The Web, The Shield, enzovoort. De Watchmen zijn uiteindelijk voornamelijk gebaseerd op superhelden van uitgeverij Charlton die DC Comics indertijd overgekocht had. Precies die basisconcepten (zoals de naam Dr. Manhattan) liggen onder andere aan de basis van het dispuut tussen Alan Moore en DC in de periode waarin dit interview plaatsvond.

Terug naar Martha Washington. We hadden altijd het gevoel dat jullie er nogal plots met dat laatste one-shot waren (Martha Washington Dies, in vertaling werd het verhaal als een integrale editie uitgegeven nadat Arboris in 1991 en 1992  twee hoofdstukken had vertaald onder de reeksnaam Liberty). Was het ooit de bedoeling dat de serie nog zou verdergaan?

Gibbons: "Eén iets was duidelijk. Aan het begin van het verhaal zagen we de geboorte van Martha. Er zou dus zeker ook een punt komen dat we haar zagen sterven. Ze kon duizend jaar verder leven, ze stierf misschien een wiegendood, er was veel om over te discussiëren, en we wisten het zelf niet allemaal zeker. En toen Frank dat laatste korte verhaal schreef, vond ik het wondermooi. Het was gewoon een oude vrouw op het einde van haar zwaarbeladen leven. En ik hield enorm van het feit dat het eerder om een kort gegeven ging dan om een lang uitgesponnen verhaal. Ik moet zeggen, toen ik de zin op het einde las waarbij ze stierf, kreeg ik een traan in mijn oog. Wat ik in Frank als een kunstenaar, als een schrijver, apprecieer, is dat hij altijd het onverwachte doet. Het is dus niet omdat we meer met Martha Washington hadden kunnen doen, dat we die kant uitgingen. Ik waardeer het meer dat je niet weet wat ze die hele voorbije dag heeft gedaan. Ze zegt veel poëtische en spirituele zaken, dus het blijft allemaal een beetje vaag. Maar ik kan de reacties van lezers wel begrijpen. Als Frank schrijft, heeft hij geen aantal pagina's in het achterhoofd. Eerst was het niet langer dan zeventien pagina's, wat te kort was voor een comic, maar hij schreef wel exact wat hij wilde vertellen."

Onze volgende vraag zou eigenlijk over de vaststelling gaan dat je voornamelijk sciencefiction- of futuristische strips maakt. Maar volgens ons maakt het niet uit in welk jaar uw verhalen zich afspelen. Het gaat om de personages, de mensen, en de situaties...

Gibbons: (knikt) "O ja, het komt altijd neer op..."

... het genre maakt niets uit. Gibbons: "Ja, ja. Ik hou van sciencefiction. Niet dat ik het nu nog zo vaak lees want, you know,... Als kind verwonderde het me meer dan nu als volwassene. Ik hou echt van het sf-genre en je kan er veel mee doen in comics, maar je kan net zo goed iets ongelooflijks, iets origineels tekenen dat geen sf is. In zekere mate is Watchmen ook sf omdat het zich niet afspeelt in het echte, het meer liberale New York. Bij Martha Washington valt vooral de dolgedraaide evolutie van technologie op en hoe snel iets raakt achterhaald en hoe belachelijk of net angstaanjagend het kan zijn. Elk verhaal moet rond personages draaien. Een idee of een setting alleen volstaat niet."

Ja, maar zelfs in je autobiografische werk heb je de neiging om naar sf over te hellen.

Gibbons: "Ja! Maar het is om een specifieke reden dat ik dat heb gedaan. In de sixties wàs ik zelf een mod en ik hád een scooter. Maar ik kan me de eerste keer herinneren dat ik die grote jongens zag, enkele jaren ouder dan ik, gekleed zoals ze waren en rondrijdend op scooters. Voor mij was het alsof iemand van Mars was geland. Ik had iets nodig dat er wauw uitzag. Het verhaal van The Originals is gesitueerd in een niet omlijnde periode zoals een beetje de Batman-tekenfilmserie. Het is niet de jaren 1940, niet de jaren 1980, niet 2010, maar het is wel na de oorlog. Er ligt puin, de kinderen hadden geen geld..."

Zolang alles maar geloofwaardig blijft, kortom.

Gibbons: "Daar wou ik toe komen. Ik wou bij de waarheid blijven wat de personages betreft. Ik tekende de steden nog meer in puin zodat het meer aanleunde bij hoe het bij mij en de andere personages aanvoelde. Ik wou het een soort documentaire indruk geven om het antieker voor te stellen. Wel, futuristisch en antiek op hetzelfde moment dan."

We kunnen stellen dat je artwork retrofuturistisch is.

Gibbons: "Dat klopt wel enigszins, denk ik. Kijk maar naar de manier waarop ik kledij teken. Als kind tekende ik erg graag. Ook gebouwen en zo. Maar ik creëerde vooral graag dingen, ik hield me bezig met het design ervan. Ik bouwde ze eerst met meccano, want ik had er wel een instinct voor. En nu heb ik dus de kans om te ontwerpen."

Wij deden dat vooral met Lego.

Gibbons: (enthousiast) "Ja! It's great!"

Maar achteraf vernielden we alles met bombardementen met een stalen kogel.

Gibbons: "Ja, ja ja!..." (kijkt naar de rij wachtenden en stuurt aan op een afronding van het interview)

We zullen ons haasten. Hebt u nooit het gevoel gehad dat alles wat u na Watchmen maakte in de schaduw stond van Watchmen? Dat u enkel nog "the Watchmen guy" was? Wijzelf denken dat lezers het nu van een niveau beschouwen dat niet echt realistisch meer is.

Gibbons: "Ja..."

We vragen ons af of u als auteur niet zelf de indruk hebt dat het publiek alles wat u na Watchmen hebt maakt minder goed vindt.

Gibbons: "Ja, dat is het probleem. Dat is ook de reden dat ik daarna Martha Washington wou maken omdat het geen superheldencomic was. Ik bedoel maar dat je ernaar streeft om iets goed te maken. Je kan de verwachtingen toch nooit echt waarmaken als ze zo hoog liggen. Het is een samenloop van omstandigheden. Ik vind dat Alan goed werk leverde en ik maakte er waarschijnlijk mijn beste album van. Maar het kwam op exact het juiste moment. Zo'n kans krijg je nooit meer opnieuw. Ik bedenk gewoon dat ik inmiddels al een lange carrière achter de rug heb waarin ik populaire titels heb gemaakt, met persoonlijke albums en verhalen waar ik echt om geef, you know... En mijn levensdoel, mijn ambitie, was om in de comic business te werken. En ik werk nog steeds in de comic business." (lacht)

En u bent nog steeds succesvol.

Gibbons: "Wel, dank je. En Watchmen is één iets dat ik heb gemaakt, de grootste titel in mijn œuvre. Maar ik begrijp wat je bedoelt. Er is een zekere druk mee gemoeid. Kijk maar eens om je heen: acteurs die komen, kerels die verkleed zijn als Stormtroopers en anderen die nog steeds met Star Wars in hun hoofd zitten..."

Hier is er ook wel veel nostalgie aanwezig.

Gibbons: "Juist. Neem nu de film. Men was zo bezorgd of het wel zo goed als de comic zou zijn. Maar het was perfect, het was zo goed als we het konden maken*. En ik zou er niets aan veranderen. Het kan iedereen bekoren."

* Gibbons was een betrokken partij bij het maken van de film in tegenstelling tot Moore die zich steevast van alle verfilmingen van zijn werk distantieert.

Heeft de film iets veranderd voor de comic?

Gibbons: (lacht ons bijna uit) "O ja, er werden er honderdduizenden extra van verkocht. Tot een miljoen zelfs!"

Na de film?

Gibbons: "Al na het uitkomen van de trailer schoot de verkoop de lucht in! En nu moet ik ermee ophouden."

We profiteren er nog gretig van om snel enkele albums en comics te laten signeren en bestoken ‘m toch nog met enkele losse vragen. Zo vroegen we welk Watchmen-personage zijn favoriet is. Die vraag ontwijkt hij door te zegen dat hij geen van de personages bezit, maar wel Martha Washington: "Ik schreef enkele essays over haar voor de nieuwe uitvoering van de reeks en voor mij is ze een échte persoon. Ik zie haar als een vriendin." Het is een mooi besluit en een bijkomend argument om haar (opnieuw) te leren kennen.

Nawoord: Na 2010 publiceerde Dave Gibbons onder meer de minireeks Kingsman: The Secret Service, geschreven door Mark Millar. Daaruit vloeide een succesvolle actiefilmreeks voort. In 2019 zond HBO een seizoen van negen afleveringen van de tv-reeks Watchmen uit. Voordat RW Uitgeverij verdween gaf het nog de complete reeks Before Watchmen uit, met per album complete prequelverhalen door telkens andere auteurs over de hoofdpersonages en bijkomende verhalen uit de reeks van Gibbons en Moore. In 2021 gaf Dark Dragon Books de complete, zesdelige reeks Doomsday Clock uit door het duo Gary Frank en Geoff Johns. In deze reeks spelen personages uit Watchmen en klassieke DC-reeksen (zoals Superman en Batman) de hoofdrol.