Georges Ramaïoli
“Zolang je met liefde aan je werk blijft werken en strips maakt om mensen een goed gevoel te geven, zul je standhouden."
tekst: Dark Dragon Books
De 78-jarige Franse stripmaker Georges Ramaïoli is al een oudgediende in het stripvak met een lange staat van dienst. Hij is de tekenaar van onder meer De Franse Indiaan, Colorado en Zoeloeland en als scenarist schreef hij — al dan niet onder het pseudoniem Simon Rocca — reeksen als Vae Victis! en Wanted. Onlangs publiceerde Dark Dragon Books het laatste deel van de oerdegelijk klassiek vertelde Leather Stocking Kronieken, een stripbewerking van de romanreeks Leatherstocking Tales (1823-1841) van James Fenimore Cooper (1789-1851), bekend van De Laatste der Mohikanen. In dit interview vertelt Ramaïoli over de totstandkoming van de stripreeks, zijn aanpak en de keuzes die hij moest maken. En hij heeft ook een positieve boodschap voor aspirant-stripmakers.
Extra! Speciaal voor de lezers van Stripspeciaalzaak.be biedt Dark Dragon Books Hertendoder aan om gratis online te kunnen lezen. Dit eerste deel van de saga van Leather Stocking Kronieken is tot eind juli te lezen als pdf.
Klik hier voor de pdf van Leather Stocking Kronieken 1: Hertendoder.
Wanneer begon u met het schrijven en tekenen van een stripverhaal gebaseerd op de vijf romans van James Fenimore Cooper?
Ramaïoli: "Volgens de familielegende leerde ik lezen door strips. Ik vroeg mijn moeder en oma altijd om de woorden in de tekstballonnen voor te lezen die uit de monden van de personages kwamen. Zo leerde ik het alfabet. Toen ik acht of negen was, won ik aan het einde van het schooljaar een prijs: een prachtig geïllustreerd exemplaar van De Laatste der Mohikanen van James Fenimore Cooper, gebonden in nepleer. Het was het eerste echte boek dat ik las, althans... geen stripboek. Niet lang daarna las ik De Hertendoder en De Verkenner, waarin dezelfde personages voorkwamen. Ze hadden tekeningen van Henri Dimpre of Raoul Augier, en ik droomde ervan om ooit zoiets te maken. Pas veel later, toen ik zeventien was, las ik de volledige cyclus van vijf boeken die samen Leatherstocking Tales vormen. De kinderboekversies die ik destijds las, waren ingekort tot 180 pagina's. De complete boeken waren drie keer zo dik en veel complexer en volwassener dan ik me herinnerde! Ik kende de verfilming van De Prairie, maar De Pioniers was mij onbekend. Zoveel jaren later voel ik nog steeds nostalgische gevoelens voor Natty en zijn Mohikaanse broer Chingachgook. Ik realiseerde me ook dat de verfilmingen vaak weinig aandacht hadden voor de juiste kleding, wapens of zelfs de sfeer van de romans. Zelfs in de mooie film van Michael Mann werd de context goed benaderd, maar het verhaal leek nauwelijks op het originele boek. Mann gaf toe dat hij het boek niet had gelezen en het scenario van de film uit 1936 had gebruikt, waarin Randolph Scott de rol van Hawkeye speelde.
Ik had altijd al de droom om een strip te maken die trouw bleef aan de boeken, niet alleen aan De Laatste der Mohikanen, maar aan de hele cyclus. Niemand had dat ooit eerder gedaan. Ik kreeg de kans bij uitgeverij Soleil en ik presenteerde mijn project aan uitgever Mourad Boudjellal. Ik zei meteen dat ik meer nodig had dan de gebruikelijke 48 pagina's van een standaard album. 'Geen probleem!', antwoordde hij direct. 'Gebruik indien nodig 56, 60 of 68 pagina's, dan maken we er gewoon een dikker album van!' Zoals altijd stuurde ik mijn pagina's op voor fotogravure terwijl ik bezig was. Ik ging met vakantie en toen ik terugkwam, was deel 1 al 'klaar'. Maar hoezo klaar? Het was helemaal niet af! Er was geen omslag, de pagina's met grote tekeningen zonder tekst ontbraken, het stopte plotseling na 44 pagina's en er stond niet eens 'Wordt vervolgd' aan het einde. Mensen kopen geen strip als het geen einde heeft, toch? Nee, ze moeten gedacht hebben dat je meer boeken verkoopt met meerdere delen. Die onhandige mensen hadden mijn hele project verpest! De druk en het inkleuren waren ook maar matig... Nadat het album was hersteld, besefte ik dat het niet helemaal de schuld was van de eerste inkleurder, de fotogravures of de slechte druk van Soleil. Als je iedereen te weinig betaalt, krijg je een slecht resultaat. Toen Jocelyne Charrance het inkleuren overnam, probeerden we de valse start te herstellen. Blijkbaar zijn die oude drukken nu veel geld waard, maar ik blijf boos op de prutsers die mijn project bijna hebben verknald."
De oorspronkelijke Franstalige stripreeks verscheen als La Saga de Bas de Cuir in zes delen bij Soleil tussen 1995 en 2000. De delen 2 en 3 zijn de verstripping van De Laatste der Mohikanen. Voor de Franse herdrukken met nieuwe covers in 2018 tot 2021 werd dat verhaal in één album heruitgegeven waardoor de stripreeks uit vijf nieuwe delen bestaat. Dark Dragon Books vertaalde die laatste uitgaven.
De trailer van de film The Last of the Mohicans uit 1992 met Daniel Day-Lewis en Madeleine Stowe in de hoofdrollen, geregisseerd door Michael Mann.
Hoe heeft u uw onderzoek gedaan?
Ramaïoli: "Ik ben altijd geïntrigeerd geweest door de inheemse Amerikaanse volkeren, hun diverse tradities en hun geschiedenis. Ik verzamel al zo'n vijftig of zestig jaar informatie over dit onderwerp. Vooral de populaire geïllustreerde boeken van Engelse oorsprong die ik bezit, zijn van uitstekende kwaliteit en bieden gedetailleerde informatie over de tijdvakken, kleding en meer. Tegenwoordig is er ook het internet waar ik nog meer gedetailleerde informatie kan vinden. Om de sfeer te vangen, kijk ik vaak naar Hollywood-westerns die zich afspelen in die periode, hoewel de meeste van deze films in Californië zijn opgenomen. Voor Drums Along the Mohawk filmde John Ford bijvoorbeeld enkele scènes in Pennsylvania en de rest in Utah. King Vidor filmde Northwest Passage in Oregon, en Michael Mann maakte The Last of the Mohicans op locatie in North Carolina."
Hoe gaf u de personages vorm?
Ramaïoli: "Dat was een van de meest plezierige aspecten van dit project. Ik had de personages natuurlijk al levendig in mijn gedachten, omdat ze gedetailleerd worden beschreven in de boeken. Natty is groot en gespierd, met een afgetraind lichaam, maar zijn gezicht is niet bijzonder knap. Door alle boeken te lezen, kreeg ik een goed beeld van hoe hij eruit zou moeten zien. Ik wilde hem niet als een knappe held afbeelden, zoals hij vaak in films wordt getoond."
Wat was het grootste obstakel dat u tegenkwam tijdens dit project?
Ramaïoli: "Het meest uitdagende aspect van deze opdracht was het vierde deel, De Pioniers. Hierin moest ik het dagelijks leven van de kolonisten reconstrueren. Gelukkig vond ik voldoende bronnen om inspiratie uit te putten. Als ik terugkijk op het gehele project, denk ik dat het vinden van de juiste literaire stijl het grootste struikelblok was. De oorspronkelijke boeken zijn geschreven in een stijl die neigt naar de ouderwetse romantiek van ridderromans. Het was een uitdaging om deze stijl om te zetten naar een vorm die begrijpelijk is voor striplezers, zonder de oorspronkelijke tekst uit het oog te verliezen. Er moest een balans worden gevonden tussen de enigszins gedateerde dialogen en meer hedendaags taalgebruik. Ik denk dat het is gelukt om trouw te blijven aan het bronmateriaal, terwijl leesbaarheid, ritme en verhaal behouden bleven.
Op een dag werd ik beledigd door een idioot die beweerde dat ik weinig talent en inspiratie had en dat ik het werk van een overleden schrijver plunderde om mezelf te verrijken. Die persoon had duidelijk geen idee hoeveel werk het kost om een roman trouw over te brengen naar een ander medium. Natuurlijk voel ik me veel comfortabeler als ik aan de slag kan met mijn eigen verbeelding en scenario's."
Hoe word je volgens u een succesvol striptekenaar?
Ramaïoli: "Het is onmogelijk om te zeggen hoe iemand een succesvol striptekenaar wordt. Zelfs met veertig jaar ervaring heb ik geen eenduidig antwoord of recept. Wat ik wel geloof, is dat talent alleen niet genoeg is. Het is vooral belangrijk om constant te blijven werken. Aan de andere kant kun je jezelf dag in dag uit uitputten met tekenen, maar als je bepaalde kwaliteiten mist, kom je ook niet ver in de stripwereld. Ik had het geluk om mijn carrière te starten in een vruchtbare periode voor striptekenaars en ik heb veel geluk gehad door de juiste mensen tegen te komen. Uiteindelijk heeft mijn werk ook geleid tot mooie samenwerkingen.
Het is vooral belangrijk dat je in jezelf gelooft en plezier hebt in wat je doet, zelfs als dat egoïstisch lijkt voor anderen. Als je dat plezier kunt overbrengen op de lezers na het hele creatieve proces van een stripboek, dan heb je het goed gedaan!
Praktijkervaring blijft de beste manier om steeds beter te worden in het op papier krijgen van wat er in je hoofd zit. Maar het is ook moeilijk om jezelf niet te verliezen in het luisteren naar mensen die je van alles willen leren of verkeerde adviezen geven over wat wel of niet hip is, of commercieel interessant. Je kunt daardoor uiteindelijk een afkeer krijgen van iets waar je ooit veel plezier aan beleefde. Dus laat al die betweters links liggen, want ze komen en gaan. Zolang je met liefde aan je werk blijft werken en strips maakt om mensen een goed gevoel te geven, zul je standhouden. Trek je niets aan van wat vermeend modieus is, dat werkt alleen maar positief. Je zult hoogte- en dieptepunten kennen, maar aan het einde van de rit ben je nog steeds wie je bent. En misschien word je zelfs gelezen door latere generaties, net als James Fenimore Cooper!"
Vindt u het jammer dat de jeugd van nu vooral veel manga’s en superheldenstrips leest?
Ramaïoli: "Ik vind het niet per se jammer dat de jeugd van nu dat voornamelijk leest. Het is een natuurlijke evolutie van smaak en interesse binnen de verschillende generaties. Elk tijdperk heeft zijn eigen populaire genres en trends. In mijn jeugd was de western prominent aanwezig, terwijl nu superhelden en manga's de overhand hebben. Het is interessant om te zien hoe deze verschuivingen plaatsvinden en hoe nieuwe genres opkomen en populair worden.
Bovendien zijn historische fictie en andere genres niet per definitie uitgestorven. Ze kunnen in verschillende vormen en media voortleven, zoals films, televisieseries en boeken. Ridley Scotts Gladiator heeft bijvoorbeeld historische fictie nieuw leven ingeblazen in de bioscoop. Daarnaast zijn sommige genres tijdloos en blijven ze hun eigen plek behouden.
Het belangrijkste is dat er een diversiteit aan genres en verhalen beschikbaar is, zodat iedereen iets kan vinden wat hen aanspreekt. Het lezen van manga's en superheldenstrips kan de jeugd inspireren en hun verbeelding stimuleren. Het is een kwestie van persoonlijke voorkeur en smaak, en het is geweldig dat er voor ieder wat wils is in de wereld van strips en manga's."