De relatie tussen Alex en Enak

30 september 2023 Flashback

De relatie tussen Alex en Enak, waar al vele jaren meewarig en met knipogen over wordt gesproken, gaat al veel langer mee dan het aantal jaren dat je misschien zelf telt. Al in 1972 zei Jacques Martin hierover in het Franse stripinfoblad Falatoff (nummer 10): "Men zegt wel dat het een beetje dubieus is en dat is wel mogelijk. Zij zijn mediterranen uit de Romeinse tijd en het kan best dat zij een heel intieme verhouding hebben. Enak is een mooi knaapje en in die tijd was een dergelijke relatie heel gewoon." Zegt dat genoeg?

Op 4 februari 1984, zette Gai Pied (een homoblad) het blonde stripfiguurtje in het tijdschrift. De afbeelding daarvan opent dit artikel. Het liet toen ook Jacques Martin aan het woord om te antwoorden op het geuite fantasme dat homo's over Alex zouden hebben. In 1988 stond Alex naakt op de cover van het tijdschrift, in het klein naast de foto van een jongeman die zijn T-shirt uittrekt. Ook aan Samourai, een ander homotijdschrift, gaf Jacques Martin een interview met een frivole illustratie van Alex.

Op 30 november 1998 bracht het tijdschrift Marianne een artikel over de censuur van gisteren die homo's van vandaag doet fantaseren. De toenmalige uitgeverij van Alex, Dargaud, liet dan weten dat er bij de creatie en ontwikkeling van de strip in zijn beginjaren geen sprake was van een dergelijke dubbelzinnigheid.

En daarmee is het nog niet gedaan. Elke keer Alex er tien jaar bovenop doet, moet zijn geaardheid blijkbaar geduid worden. Nadat de ernstige Britse krant The Times begin januari 2009 een vrij podium bood aan journalist Matthew Parris kon het niet vermoeden dat zijn artikel over zijn bevindingen dat Kuifje homoseksueel is zoveel weerklank zou vinden in andere internationale media. De titel Of course Tintin’s gay. Ask Snowy loog er dan ook niet om. In 2016 keerde hij in een nieuw opiniestuk terug op de reuring en betrok er deze keer Tchang bij onder de titel Tintin, Chang and the great gay cover-up. In het februarinummer van het Franse LGBTQI+-magazine Têtu in 2009 werd misschien eenzelfde effect nagejaagd door een artikel te wijden aan Alex. Zonder de relatie echter bij naam te noemen, boog columnist Michel Olivès zich op één pagina over de relatie tussen Alex en zijn Egyptische vriendje Enak. Olivès suggereerde dat hun relatie meerdere generaties striplezers fantasmes heeft bezorgd, met name bij mannen die van andere mannen houden.

Jacques Martin, over wie weleens wordt beweerd dat hij als getrouwde man eigenlijk zelf altijd in de kast is gebleven, erkende niettemin dat een van de zwakke kanten van Alex is dat hij zich te veel met Enak bezighoudt. Mocht hij zelf Alex zijn, had hij die jongen al lang ergens ondergebracht, zeg maar gedumpt, want er is altijd wat met hem aan de hand. Hij had een Egyptisch jongetje nodig in De Gouden Sfinx en had zeker niet de bedoeling om het personage te laten terugkomen in zowat alle verdere avonturen. In het daaropvolgende verhaal, Het Vervloekte Eiland, kwam hij inderdaad aanvankelijk niet voor. Pas naar aanleiding van tientallen brieven bracht de stripmaker hem in het lopende verhaal. In de jaren daarna bleek Enak bijna net zo populair als Alex. Dat kwam vooral op signeersessies naar voren.

Censuur

Voor diverse doeleinden zette Jacques Martin zijn bekende striphelden in hun blootje. Er bestaat een vel met diverse naaktstudies en hoofdjes van Alex en Enak als voorbeeld voor zijn medewerkers. Voor de portfolio Scènes de la Vie Antique uit 1983, uitgegeven door Alain Littaye in een oplage van 1500 exemplaren, kwam een kleurenillustratie voor met Alex en Enak in een badhuis. Hierboven staat het origineel afgebeeld.

Hij streefde ernaar zijn verhalen zo uitgebreid mogelijk te documenteren. Niet alleen voor de decors en gebouwen, maar ook voor de politieke achtergronden, het dagelijkse leven, kleding, gebruiksvoorwerpen,... Toch tekende hij zelden foto's klakkeloos na. Hij interpreteerde en combineerde voor een zo juist mogelijk beeld van het oude Rome. Dat streven naar accuraatheid deed hem meerdere keren botsen met de censuur, vooral op het gebied van seks en geweld. In het oude Rome kende men minder schaamte en dat wilde Martin niet verhullen of wegstoppen. Gasten op Romeinse feestjes werden bijvoorbeeld bediend door naakte jongetjes en schaars geklede slavinnen. In De Prins van de Nijl (deel 11 uit 1974) moest Martin zijn naakte slavinnen echter van kleding voorzien op pagina 2 van het verhaal. Toch liet hij zich hier niet door intimideren en bracht hij de historische werkelijkheid zoveel mogelijk in beeld.

Zelfs in 1999 is het spook van de censuur niet verdwenen. Voor een artikel in de Franse krant Le Figaro tekende Martins medewerker Christophe Simon een cartoon waarin het personage Malua haar borsten afdekt. Haar uiteg aan de verbaasde Alex luidt: "Ik verberg mijn borsten, want sinds 1949 dreigen die de jeugd te choqueren."

Jacques Martin was naar eigen zeggen een van de eersten die vrouwen in de strip tekende als prominente hoofdrolspelers. Met De Laatste Spartaan (deel 7 uit 1968) ondervond hij daarbij last. Daarin liet hij een Griekse prinses verliefd worden op Alex. De reacties waren onvoorstelbaar: een professor schreef hem dat zijn zestienjarige zoon gechoqueerd was en nooit meer het weekblad Kuifje zou lezen.