Onvoltooid project: Kuifje en de Thermozero

30 december 2023 Flashback

Kuifje en de Alfa-kunst raakte onvoltooid door het overlijden van Hergé in 1983. De slechts twee in potlood uitgewerkte platen, de ruwe schetsen voor de daaropvolgende pagina's en het onafgewerkte scenario werden in 1986 (1987 in het Nederlands) uitgegeven als deel 24 in de reeks Kuifje. In de loop van de jaren waagden enkele tekenaars zich aan een volledig afgewerkte versie, maar die verschenen illegaal als piratenedities op op het internet. Ook de Frans-Canadese tekenaar Yves Rodier, die van het naadloos tekenen in de stijl van Hergé — door anderen als een na-aper of parasiet bestempelt — zijn dagen vult met hommagetekeningen en -pagina's, heeft dit verhaal volledig getekend. Vlak voor de dood van Hergés assistent Bob De Moor (in 1992), met wie Rodier bevriend raakte, besprak hij nog de mogelijkheid om samen met De Moor een officiële versie te maken van Kuifje en de Alfa-kunst op een herzien scenario van Greg. Dat plan stuitte op verzet van Hergés weduwe Fanny Vlamynck die de wens van haar echtgenoot wil respecteren om geen nieuwe Kuifje-verhalen meer te maken na zijn dood.

Al vele jaren opperen journalisten, liefhebbers en zelfs de uitgever van Casterman, Benoît Mouchart, om een ander onvoltooid gebleven Kuifje-verhaal uit te geven als album. Kuifje en de Thermozero was het verst gevorderde verhaal dat Hergé nooit heeft afgewerkt en dat steevast opduikt als een gewenst album. Het geleverde werk zat in een verder stadium dan Kuifje en de Alfa-kunst en het is volgens veel kenners gewoon ook beter, daterend uit een periode waarin Hergé aan zijn grafische en verhaaltechnische top stond. Van Kuifje en de Alfa-kunst zijn trouwens een half miljoen exemplaren verkocht. Een gelijkaardig album van Kuifje en de Thermozero zou met een comfortabele zekerheid een bestseller kunnen worden.

Wat is nu de inhoud van Kuifje en de Thermozero? In 1958 las Hergé een artikel over twee Amerikaanse families die radioactief werden door het slikken van een pil. Hij nam notities voor een nieuw avontuur van zijn reporter. Een flesje of een ander voorwerp met een dodelijk middel (een bom) wordt daarin al dan niet per vergissing meegenomen door iemand. Kuifje achtervolgt die persoon en krijgt hem te pakken voordat het product in kwestie zijn kwalijke werk begint te doen.

Hergé raakte in het slop met zijn scenario en vroeg zijn medewerker Jacques Martin twee jaar later om het verhaal bij te schaven. Het resultaat voldeed niet voor Hergé en hij ging vervolgens bij Greg, die later nog het scenario voor de tekenfilm Kuifje en het Haaienmeer zou neerpennen, te rade om zijn scenario te redigeren. Volgens toenmalig Studio Hergé-medewerker Roger Leloup kreeg Greg daar 50.000 Begische frank voor (een kleine 1.250 euro zonder inflatie). Greg bewerkte het verhaal in twee varianten met de titels De Pillen en De Thermozero. Hij vatte de structuur van het verhaal op als een achtervolging zoals in veel suspensefilms van Alfred Hitchcock. Het pure spionageverhaal speelt zich af tijdens de Koude Oorlog en begint in Napels met een auto-ongeluk. Er is ook sprake van een ontvoering van kapitein Haddock door schurken die Kuifje voorstellen om zijn vriend te ruilen tegen het product. Die ruil zou doorgaan in Berlijn. Tegen alle verwachting in neemt Kuifje niet het product mee, maar een zendertje waardoor de politie de booswichten kan opsporen.

In de oorspronkelijke versie werd de Thermozero (die toen nog geen naam had) beschreven als een nieuw soort bom. Greg maakte daar een chemisch middel van dat hitte uitstraalt. Hergé pikte het wel op om het verder te herwerken en al te beginnen tekenen in potlood, maar hij liet het project snel vallen omdat hij zich gevangen voelde in het verhaal. "Ik wil voortdurend verrast worden door mijn eigen uitvindingen", verklaarde hij daarover. Hij schreef duidelijk liever zijn eigen verhalen. Hij was ook niet gewonnen voor Gregs epiloog waarin naar voren kwam dat professor Zonnebloem de uitvinder van de Thermozero was. Toch werd het scenario nog meermaals hernomen en eentje ervan haalde een bladindeling van 43 pagina's. Ook weer onvolledig, want een Kuifje-verhaal telt in die dagen 62 strippagina's.

Hergé werkte de eerste acht pagina's uit in potlood. Het project, met iets te veel gelijkaardige elementen uit De Zaak Zonnebloem uit 1956, werd uiteindelijk aan de kant geschoven voor het atypische Kuifje-verhaal De Juwelen van Bianca Castafiore. Voor dat album kwam hij op het idee door een juwelendiefstal bij de Italiaanse actrice Sophia Loren.

Het werk voor Kuifje en de Thermozero was niet meteen nutteloos. Medewerker Jacques Martin nam de leiding over een beoogde film, gesitueerd in Canada, naar het scenario. Die film ging niet door. Vervolgens had Hergé het idee om er een album van te maken voor zijn jeugdreeks Jo, Suus en Jokko. Bob De Moor had er potloodtekeningen voor gemaakt (zie hieronder een van de platen), maar eens te meer viel ook die voltooiing in het water. Een grondige herwerking door Bob De Moor van het album De Zwarte Rotsen, op vraag van de Britse uitgever van Kuifje, was dringender.

De acht platen in potlood, voorbereidende tekeningen, de scenarioversies en heel wat duiding verschenen sinds 1989 (gedeeltelijk) in Franstalige naslagwerken en tijdschriften omtrent Kuifje en Hergé. Vandaag zijn de meeste daarvan praktisch onvindbaar. Ook vergrepen andere tekenaars (onder wie alweer Yves Rodier) zich aan het inkten en verder afwerken van het verhaal. In 2016 werd een van de potloodpagina's verkocht op een veiling van Christie's tegen 230.000 euro. Hergé schonk twee van de acht potloodpagina's weg, een aan Bob De Moor, de ander aan Tibet.

Of Kuifje in de Thermozero het ooit haalt als een volwaardig album, uitgewerkt in inkt en kleur of zoals Hergé het naliet in de onvoltooide versie, is meer een kwestie van hopen en dromen dan werkelijkheid. Deze geuite plannen gaan namelijk al mee sinds begin jaren 2000. Voorlopig blijven de erven dwarsliggen en is er geen sprake van een albumversie.

Een ander onvoltooid Kuifje-scenario is een opzet voor een verhaal dat zich integraal op een luchthaven zou afspelen. De Franse titel luidt Un Jour d'Hiver, dans un Aéroport (Op een Winterdag op een Luchthaven). Kuifje komt daarin talloze personages uit zijn andere avonturen tegen. Omwille van de complexiteit van het scenario gaf Hergé het project op.